Beyin fırtınası yapma amacıyla bir toplantı odasına tıkılan insanlar ikiye ayrılır: Fikri olanlar ve fikri olmayanlar.
Ve sürekli beyin fırtınası yapmak isteyenler hiç değişmez: Onlar hep, fikri olmayanlardır.
Bu iki grup arasında geçirgenlik de yoktur. Yani bugün “fikri olmayanlar” grubunda olanlar, yarın “fikri olanlar” grubunda olmaz. Tersi de olmaz.
Çünkü fikri olanların her zaman fikri vardır. Olmadığı zamanlarda da hemen yeni fikir üretebilirler. Ama fikri olmayanların hiçbir zaman fikri yoktur. Üretemezler de. Bu yüzden sürekli beyin fırtınası yapmak isterler. Beyin fırtınası yapılsın ki, fikri olmayanlar fikri olanların fikirlerini dinleyip o fikirlerin üzerinde tepinebilsinler.
Yani beyin fırtınası, bir grup fikirsizin sürekli fikir üreten küçük bir gruba eziyet etmek için tasarladığı bir toplantı biçimi gibidir. Fikir üretimine bir faydası da yoktur. Üstelik bu sadece benim 20 yıllık şahsi gözlemime de dayanmıyor, tek savunan da ben değilim.
Mesela Seth Godin de, Texas Üniversitesi’nden psikolog Paul Paulus’un bir çalışmasını anlatıyor. 14 yıl boyunca beyin fırtınalarını araştıran Paulus, beyin fırtına-sız çalışmanın daha verimli olduğunu kanıtlamış. Kendi başlarına çalışan aynı 4 kişinin, beyin fırtınası yapmalarına oranla, 2 kat daha fazla sonuç ürettiklerini bulmuş.
Sürpriz bir sonuç değil, gayet normal. Asıl anormal olan, beyin fırtınasıyla fikir bulma yönteminin tüm yaratıcı endüstrilere geçerli bir yöntem olarak “yedirilebilmiş” olması.
Ben de, acaba nasıl yedirdiler, diye düşünürken, kendi kendime şunu sordum:
Acaba beyin fırtınası fikri, bir beyin fırtınasıyla mı ortaya çıktı?
Güzel soru değil mi? Cevabını da buldum:
Beyin fırtınası fikri ilk olarak 1953 yılında, Applied Imagination: Principles and Procedures of Creative Thinking (Uygulamalı Hayal Gücü: Yaratıcı Düşünmenin İlkeleri ve Prosedürleri) isimli kitapta ortaya atılmış.
Peki sizce kitabın kaç yazarı varmış? Öyle ya, beyin fırtınası fikri bir beyin fırtınası seansında bulunduysa, kitabın da tek yazarı değil, 2, 3, 4, 5 ya da daha fazla "ortak yazarı" olsa gerek, değil mi? Toplantı odasına girdiler, nasıl daha iyi fikir buluruz, sorusu çerçevesinde beyin fırtınası yaptılar ve "beyin fırtınası" kavramını buldular.
Hayır. Hiç de öyle olmamış. Kitabın tek bir yazarı varmış. Alex Osborn.
Ve tahmin edin, Osborn’un mesleği neymiş?
Osborn, reklamcıymış. Bugün de faal olan uluslararası reklam ajansı BBDO’daki O harfi, Alex Osborn’un O’su.
Yani beyin fırtınası fikrini yaratıcı endüstrilere "yediren" bir reklamcıymış. Kuyuya bir taş atmış, 70 yıldır çıkarmaya çalışıyoruz.
Dipnot:
Alex Osborn, ajansındaki yaratıcı ekiplerin verimliliği artırmak amacıyla sınırları ve uygulama şekli belirli bir yöntem kurgulamış. Bugün "beyin fırtınası yapıyoruz" diyenler bire bir o yöntemi mi kullanıyor? Hayır. Osborn'un orijinal yöntemi başarılı olmuş mu, olmamış mı? Ajansını ilgilendirir. Ama kavram olarak "beyin fırtınası" hızla yayılmış, birçok şirket ve üniversite tarafından kullanılmaya başlamış. Osborn kavramı ortaya attıktan 5 yıl sonra, 1958'de Yale Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, tıpkı Texas Üniversitesi’nden psikolog Paul Paulus'un araştırması gibi, beyin fırtınası yönteminin bireysel çalışmaya oranla çok da verimli olmadığı sonucuna ulaşmış. Ama bu da kavramın yayılma hızını kesmemiş. Beyin fırtınası kavramı bugün hâlâ popüler. Ve bugünkü uygulanma biçimi, fikir üretemeyenlerin fikir üretenlerin fikirleriyle oynaşmasından başka bir işe yaramıyor. Zaten fikir üretebilecek kapasitede olanlar da, insanlarla bir odaya toplaşmaya ihtiyaç duymuyor, fikrini kendi kendine üretebiliyor.
Engin Tezcan
